Buk - rodzina bukowate

Gatunki buka: znanych jest ok. 10 gatunków buka w tym często spotykany w Polsce buk zwyczajny (Fagus sylvatica) i jego przeróżne odmiany: purpurowa, wycinana czy zwisająca oraz wiele innych.

Sporadycznie spotykane są też w kolekcjach dendrologicznych czy arboretach inne gatunki: buk wschodni (Fagus orientalis), buk amerykański (Fagus grandifolia), buk Englera (Fagus engleriana), buk Siebolda (Fagus crenata) i buk japoński (Fagus japonica).


Buk zwyczajny, pospolity (Fagus sylvatica) Gatunek rodzimy

Buk pospolity pąkiBuk pospolity pokrój drzewa
Buk zwyczajny: pąki i pokrój drzewa

Cechy drzewa: Buk zwyczajny to drzewo wysokości do 30-40 metrów. Pień ma prosty, a u starszych gatunków z grubymi żebrami. Kora cienka, gładka, jasnoszara, dość charakterystyczna. Nigdy się nie łuszczy i nie doznaje spękań ani bruzd. Korona początkowo smukła, potem z wiekiem szeroka, kopulasta, rozwinięta. Konary u starszych drzew potężne i stromo wzniesione. Pąki wąskie i zaostrzone, karmazynowe z dużą liczbą łusek.

Liście. Liście buka są owalne lub eliptyczne, skrętoległe długości 10-15 cm. Początkowo intensywnie zielone, potem delikatnie ciemno-zielone. Takie jakby polakierowane, lekko błyszczące, sztywnawe. Ogonek liściowy krótki i nieco owłosiony.
Kwitnienie. Buk pospolity kwitnie na początku maja.
Kwiaty. Kwiaty męskie zebrane w pęczki zwisające na długich osadkach. Składają się z 10–15 pręcików i krótkiego czerwonobrunatnego okwiatu w kształcie rurki. Kwiaty żeńskie zebrane po dwa, otoczone czteroklapową okrywą, która w miarę dojrzewania drewnieje tworząc tzw. miseczkę.
Owoce. Owocem jest tzw. bukiew - zdrewniała torebka. Po dojrzeniu otwiera się 4 klapami uwalniając jeden lub dwa trójkanciaste orzeszki koloru brązowawego.


Buk pospolity kwiatyBuk pospolity liście wiosną
Buk zwyczajny: kwiaty i liście wiosną

Pochodzenie: Środkowa i Zachodnia Europa.

Rozmaitości: Buk ma dość duże wymagania wobec wilgotności gleby i czystości powietrza. Preferuje miejsca zacienione. Bardzo popularny w lasach północnej i południowej części kraju. W centrum Polski występuje rzadziej, ale bywa sadzony w parkach i na skwerach (szczególnie jego dekoracyjne odmiany). Przez Polskę przebiega północno-wschodnia granica europejskiego zasięgu tego drzewa. Buk doskonale nadaje się na żywopłoty, gdyż dobrze znosi przycinanie. Owoce buka to doskonałe pożywienie dla zwierząt leśnych i parkowych.
Drewno bukowe jest twarde, ale łatwe do obróbki. To podstawowy materiał dla budownictwa i stolarstwa. Używany także do wyrobu parkietów i mebli.

Orzeszki bukowe przykryte ściółką bardzo łatwo i szybko wiosną kiełkują. Do rozmnażania buków przyczynia się też zwierzyna (wiewiórki) i ptactwo (sójki).

Buk zwyczajny koraBuk zwyczajny gałązka
Buk zwyczajny: kora i gałązka drzewa

Buk Sobieskiego ze Świerklan (woj. śląskie, powiat rybnicki) był największym pod względem obwodu jednopniowym okazem tego gatunku w Polsce (732 cm). 14 czerwca 2021 roku drzewo uległo jednak rozłamaniu, a potem zniszczeniu. Najwyższym bukiem pospolitym jest drzewo rosnące na stokach głębokiego parowu w lesie w dolinie potoku Szczepanowskiego w okolicach Dąbrówki Szczepanowskiej niedaleko Tarnowa. Rekordowy buk mierzy ok. 48,6 metra wysokości i jest uznawany za największe drzewo liściaste w Polsce. Jego obwód to 237 centymetrów. Źródło danych.

Buk zwyczajny owoc - orzeszekBuk zwyczajny gałązka zimą
Buk zwyczajny: owoc i gałązka zimą

Drzewa podobne: Amator rozpoznawania drzew często myli buka z grabem. Liście buka są błyszczące i bardziej okrągłe, ciemniejsze, po zwiędnięciu późną jesienią wiszą na drzewie aż do wiosny, grabowe żółkną i szybko opadają. Owoce tych drzew już zupełnie inne.

Lokalizacja zdjęć: Żyrardów park Dittricha, parki w Kołobrzegu i w warszawskich Łazienkach oraz Park Ujazdowski.


Buk zwyczajny - skan liścia drzewa

Buk pospolity - skan liścia drzewa
Buk pospolity – liść drzewa - lato i jesień [skan]

- Zdjęcia buka pospolitego -


Buk zwyczajny odmiana czerwonolistna (Fagus sylvatica 'Atropunicea', 'Atropurpurea')

Cechy drzewa: Buk zwyczajny purpurowa liścieBuk zwyczajny purpurowa koraWysokie drzewo o szerokiej kolumnie. Pokrojem bardzo podobne do buka pospolitego. Liście wiosną intensywnie purpurowoczerwone. Latem purpurowe ale jesienią czerwień blaknie i liście robią się zielonkawe. Orzeszki również purpurowe. Preferuje miejsca nasłonecznione, tak jak inne odmiany buka o barwnych liściach. Zwany bywa także bukiem purpurowolistnym (Fagus 'Atropunicea') lub (Fagus 'Purpurea').

Lokalizacja zdjęć: Park w Żelazowej Woli, Park Saski w Warszawie, park w Radziejowicach.





Buk zwyczajny odmiana wycinana, paprotkowata (Fagus sylvatica 'Asplenifolia')

Cechy drzewa: Buk zwyczajny odmiana wycinana liścieBuk zwyczajny odmiana wycinana jesienią Odmiana różniąca się od gatunku tylko liśćmi. Liście wąskie, zatokowo klapowane, mocno powcinane, zwężające się ku wierzchołkowi. Jesienią ładnie przebarwia się na żółto i brązowo. Drzewo rośnie do 20 metrów wysokości. Rzadko spotykana odmiana w naszych parkach.

Lokalizacja zdjęć: Arboretum w Rogowie.





Buk zwyczajny odmiana zwisająca (Fagus sylvatica 'Pendula')

Cechy drzewa: Buk zwyczajny odmiana zwisającaBuk zwyczajny odmiana zwisającaBardzo dekoracyjna, wręcz malownicza, odmiana buka o zwisających gałęziach, dotykających aż do samego podłoża. Przyjmuje bardzo ciekawe formy - idealna, jako soliter do dużych ogrodów. Zachwyca w sezonie, jak i w okresach bezlistnych. Dużo szerzej rozrastająca się na boki i dużo niższa od podstawowego gatunku. Spotykana w naszych starych parkach.

Lokalizacja zdjęć: Park Saski i Łazienki w Warszawie.





Buk zwyczajny odmiana purpurowa zwisająca (Fagus sylvatica 'Purpurea Pendula')

Cechy drzewa: Buk zwyczajny odmiana purpurowa zwisającaBuk zwyczajny odmiana purpurowa zwisającaCoraz częściej spotykana odmiana w przydomowych ogródkach. Bardzo dekoracyjna odmiana buka - łącząca cechy odmiany purpurowej i zwisającej. Nie tak szeroka jednak jak poprzedniczki.

Lokalizacja zdjęć: Ogródki przydomowe, park w Żelazowej Woli





Buk zwyczajny 'Zlatia' - odmiana żółtolistna (Fagus sylvatica 'Zlatia')

Cechy drzewa: Buk zwyczajny 'Zlatia'Buk zwyczajny 'Zlatia'Rzadko spotykana odmiana w naszych parkach. Dekoracyjna wiosną - liście początkowo są żółtozielone, potem jasnozielone. Odmiana 'Zlatia' rośnie nieco wolniej niż klasyczne drzewo buka zwyczajnego.

Lokalizacja zdjęć: Park Ujazdowski, Ogród Botaniczny w Łodzi.





Buk zwyczajny 'Purpurea Tricolor' - odmiana trójkolorowa (Fagus sylvatica 'Purpurea Tricolor')

Cechy drzewa: Buk zwyczajny 'Purpurea Tricolor'Buk zwyczajny 'Purpurea Tricolor'Piękna odmiana buka spotykana w naszych parkach. Bardzo dekoracyjna - liście błyszczące, purpurowe, na brzegu początkowo różowawe potem kremowe. Jesienią liście drzewa bledną i zielenieją.

Lokalizacja zdjęć: Pola Mokotowskie, arboretum w Rogowie, arboteum w Powsinie.





Buk zwyczajny 'Rohanii' - odmiana Rohana (Fagus sylvatica 'Rohanii')

Cechy drzewa: Buk zwyczajny 'Rohanii'Buk zwyczajny 'Rohanii'Rzadkość u nas - częściej spotykany jest w Czechach. Korona drzewa zwarta, liście węższe, wydłużone, głęboko powcinane. Wiosną ciemnoczerowne, potem zielenieją ale nerwy pozostają purpurowe.

Lokalizacja zdjęć: Ogród Botaniczny w Łodzi, park SGGW.





Buk zwyczajny 'Interrupta' - (Fagus sylvatica 'Interrupta')

Cechy drzewa: Buk zwyczajny 'Interrupta'Buk zwyczajny 'Interrupta'Ciekawa odmiana, która została pozyskana w Arboretum Trompenburg w Rotterdamie z wysiewu nasion odmiany 'Rohanii'. Posiada zwartą, okrągławą koronę. Drzewo rośnie powoli, ale potrafi z wiekiem osiągnąć ponad 10 metrów wysokości. Liście ma ciemnozielone, pofałdowane i nieregularnie powcinane, świecące się, jakby polakierowane. Bardzo wcześnie owocuje.

Lokalizacja zdjęć: Ogród Botaniczny w Niegoszczy.





Buk zwyczajny 'Dawyck' - odmiana kolumnowa (Fagus sylvatica 'Dawyck', Fagus pyramidalis)

Cechy drzewa: Buk zwyczajny 'Dawyck'Buk zwyczajny 'Dawyck'Większość odmian buka zwyczajnego rosnących kolmnowo przyjęto nazywać 'Dawyck'. Korona zwarta, regularna, gałęzie wyprostowane, przylegają do pnia. Odmiana rośnie bardzo wolno. Często spotykana w parkach. Znaleziona w Szkocji ok. 1800 roku.

Lokalizacja zdjęć: Ogród Saski w Warszawie.





Buk zwyczajny 'Dawyck Gold' - odmiana kolumnowa żółtolistna (Fagus sylvatica 'Dawyck Gold')

Cechy drzewa: Buk zwyczajny 'Dawyck Gold'Buk zwyczajny 'Dawyck Gold'Odmiana kolumnowa buka zwyczajnego pokrojem podobna do odmiany 'Dawyck', ale liście soczysto jasnozielone do złotozielonych. Mieszaniec odmiany ‘Dawyck’ z odmianą 'Zlatia'. Drzewo rośnie dość szybko i potrafi osiągnąć 15 metrów.

Lokalizacja zdjęć: Arboretum w Rogowie.





Buk zwyczajny 'Cristata' - odmiana grzebieniasta (Fagus sylvatica 'Cristata')

Cechy drzewa: Buk zwyczajny 'Cristata'Buk zwyczajny 'Cristata'Odmiana bardzo niskiego drzewa o owalnym pokróju, które rośnie do 2 metrów wysokości. Cechą charakterystyczną są głęboko powcinane liście podzielone na odcinki, skupione w pęczki. Gałązki wyglądają jak oblepione. Całość przypomina nieco zielony grzebień koguta. Odmiana buka o powolnym wzroście, nadająca się na żywopłoty.

Lokalizacja zdjęć: Ogród Botaniczny w Warszawie.





Buk zwyczajny 'Rotundifolia' - odmiana okrągłolistna (Fagus sylvatica 'Rotundifolia')

Cechy drzewa: Buk zwyczajny 'Rotundifolia'Buk zwyczajny 'Rotundifolia'Odmiana buka o niemal okrągłych, intensywnie zielonych liściach w sezonie. Liście są całobrzegie lub faliste z wyraźnymi włoskami. Jesienią przebarwiają się na żółte i brązowe tony.

Lokalizacja zdjęć: Park SGGW w Warszawie i arboretum w Rogowie.





Buk zwyczajny 'Anny's Red Pillar' - (Fagus sylvatica 'Anny's Red Pillar')

Cechy drzewa: Buk zwyczajny 'Anny's Red Pillar'Buk zwyczajny 'Anny's Red Pillar'Kolumnowa odmiana buka o ciemnopurpurowych liściach. Bardzo wąskie drzewo do 1 metra szerokości i góra 4 metrów wysokości z pędami rosnącymi ku górze. Idealna odmiana do małych, przydomowych ogrodów.

Lokalizacja zdjęć: Ogród Botaniczny w Niegoszczy.





Buk zwyczajny 'Rohan Trompenburg' - (Fagus sylvatica 'Rohan Trompenburg')

Cechy drzewa: Buk zwyczajny 'Rohan Trompenburg'Buk zwyczajny 'Rohan Trompenburg'Buk ten rośnie do 15 metrów wysokości i do 8 metrów na szerokość. Został odkryty w Arboretum Trompenburg w Rotterdamie w Holandii. Ma charakterystyczne liście, eliptyczne, delikatnie karbowane, falisto wcięte, owłosione. Początkowo czerwone, z czasem zmieniają się na purpurowe. Wyjątkowe w swoim rodzaju. Jedna z piękniejszych odmian buka.

Lokalizacja zdjęć: Arboretum w Rogowie.





Buk zwyczajny 'Rohan Weeping' - (Fagus sylvatica 'Rohan Weeping')

Cechy drzewa: Buk zwyczajny 'Rohan Weeping'Buk zwyczajny 'Rohan Weeping'To odmiana parasolowata o purpurowych liściach, która nie wytwarza głównego przewodnika. Z wiekiem gałęzie przewisają łukowato sięgając ziemi. Liście są nieregularnie powcinane. Odmiana nie osiąga dużych rozmiarów i nadaje się do przydomowych ogrodów.

Lokalizacja zdjęć: Ogród Botaniczny w Łodzi.





- Drzewa Polski - Atlas drzew -