Jarząb - rodzina różowate

Gatunki jarzębów: znamy 80 gatunków tych drzew i krzewów ze strefy umiarkowanej półkuli północnej w tym popularne w Polsce: jarząb mączny, jarząb pospolity, jarząb szwedzki i jarząb brekinia.

Oraz rzadziej spotykane: jarząb amerykański, jarząb 'DoDong', jarząb domowy, jarząb grecki, jarząb japoński, jarząb kaszmirski, jarząb Koehnego, jarząb olszolistny, jarząb pośredni, jarząb Sargenta, jarząb sitkajski, jarząb szerokolistny, jarząb turyński i jarząb Wilforda.


Jarząb brekinia, brzęk (Sorbus torminalis) Gatunek rodzimy

Jarząb brekinia pąkJarząb brekinia kwiaty
Jarząb brekinia: pąk i kwiaty

Cechy drzewa: Jarząb brekinia zwany brzękiem należy do największych jarzębów występujących w Polsce. Osiąga wysokość do 20-30 metrów i 60 cm średnicy pnia. Korę ma ciemną i popękaną, podobnie jak u gruszy pospolitej.

Kwiaty. Kwiaty wyglądają podobnie, jak kwiaty zwykłej jarzębiny, chociaż baldachy są luźniejsze.
Kwitnienie. Brzęk kwitnie w drugiej połowie maja i na początku czerwca. Podobnie jak owoców, kwiatów szukać trzeba w wierzchołkach drzew.
Liście. Liście jajowate, długości do 18 cm, z 3-5 ostrymi, piłkowatymi klapami.
Owoce. Owoce są owalne, ok. 1,5 cm długości, brązowe i jasno nakrapiane. Są to przetchlinki - otwory, które pełnią funkcję otworów wentylacyjnych. Dojrzewają w październiku i listopadzie. Niełatwo je jednak znaleźć, bo brekinia owocuje nie każdego roku, a w dodatku owoce są skupione w wierzchołkowych częściach drzewa.

Pochodzenie: Drzewo rodzime, Europa, Azja Mniejsza, Kaukaz.

Jarząb brekinia pierwsze liścieJarząb brekinia liść
Jarząb brekinia: liście drzewa

Rozmaitości: Jarząb brekinia, oprócz limby, cisa, brzozy ojcowskiej i jarząbu szwedzkiego, jest jednym z pięciu gatunków drzew, które podlegają w całej Polsce ochronie gatunkowej. Według obowiązujących przepisów nie wolno ścinać drzew chronionych, ani zrywać jakichkolwiek ich części, chyba że jest to związane z prowadzeniem racjonalnej gospodarki człowieka, w szczególności rolnej, leśnej i rybackiej. Nie wolno też sprzedawać, kupować i przenosić roślin chronionych ani ich części.

Najstarsza brekinia rośnie w Lubatyniu - wieś, gm.Babiak, dawne woj. konińskie. Liczy ona około 190 lat, ma obwód 205 cm, pierśnicę 65 cm, a wysokość 24 metry.

W Polsce jarząb brekinia osiąga swoją północno-wschodnią granicę występowania. Najlepiej rośnie na stanowiskach słonecznych. W cieniu owocuje bardzo mizernie.

Od 2️003 roku Arboretum Leśne w Sycowie realizuje zadania związane z odbudową liczebności populacji oraz tworzeniem i zakładaniem zastępczych stanowisk jarzębu brekinii w zasięgu jego naturalnego występowania. Od 2004 roku została założona tam powierzchnia zachowawcza jarzębu brekinii, o powierzchni 2️,6️3️ ha, która aktualnie stanowi dodatkowe źródło nasion do produkcji materiału roślinnego sadzonek. W 2️0️1️2️ roku po uzyskaniu wytycznych z Instytutu Badawczego Leśnictwa założono na terenie tego Arboretum powierzchnię doświadczalną proweniencyjno-rodowej jarzębu brekinii, o powierzchni 0️,4️2️ ha.

Jarząb brekinia gałązkaJarząb brekinia jesienne owoce
Jarząb brekinia: liście jesienią i owoce drzewa

Drzewa podobne: Liście są trochę podobne do dużych liści głogu szkarłatnego. Cechą diagnostyczną liści brzęku jest prawie prosty kąt, jaki tworzą osie najniższych klap z główną osią liścia.

Lokalizacja zdjęć: Arboretum w Rogowie, Ogród Botaniczny w Łodzi.

Nazwa angielska: Wild service tree.


- Zdjęcia jarzębu brekinia -




Jarząb mączny (Sorbus aria) Gatunek rodzimy

Jarząb mączny pąkJarząb mączny wiosną
Jarząb mączny: pąk i gałązka drzewa wiosną

Cechy drzewa: Jarząb mączny to małe drzewko o wysokości 6-12 metrów. Posiada prosty pień i bardzo regularną koronę. Młode gałązki filcowato owłosione, później jasnobrązowe. Z wiekiem kora bardziej spękana o szarej barwie.

Liście. Liście skrętoległe, pojedyncze, podwójnie piłkowane z krótkim ogonkiem. Długość 5-8 cm, szerokość 4-6 cm z wierzchu ciemnozielone od spodu filcowate z charakterystycznym, białym nalotem. Jesienią złotożółte lub żółtawoczerwone.
Kwiaty. Liczne kwiaty w szczytowych, parasolowatych wiechach.
Owoce Owoce czerwone, szerokości do 2 cm, o kształcie jabłuszka z mączystym miąższem, bez smaku, po ogrzaniu jadalne. Owoce dojrzewają później niż u pozostałych czerwonoowocowych jarzębów.

Pochodzenie: Suche, ciepłe stanowiska, skaliste zbocza i obrzeża lasów Europy.

Jarząb mączny liśćJarząb mączny owoce
Jarząb mączny: liść i owoce

Rozmaitości: Drewna nie wykorzystuje się do konkretnych celów. Dawniej jego owoce były wykorzystywane do pieczenia chleba, jako namiastka mąki.

Drzewa podobne: Mylony bywa z jarzębem szwedzkim. Spodnia, biaława strona liści i kutner na młodych pędach dobrze rozróżnia te drzewa.

Lokalizacja zdjęć: Żyrardów osiedle Żeromskiego (ul. Struga), os. Wschód, arboretum w Rogowie.

Nazwa angielska: Whitebeam.


- Zdjęcia jarzębu mącznego -




Jarząb pospolity, jarzębina (Sorbus aucuparia) Gatunek rodzimy

Jarzębina pąk kwiatowyJarzębina kwiaty
Jarzębina: pąk kwiatowy i kwiaty

Cechy drzewa: Jarzębina to niewielkie drzewo do 15 metrów wysokości. Charakteryzuje się gładką, srebrzystoszarą korą, na starszych egzemplarzach czarniawą i podłużnie spękaną.

Liście. Skrętoległe, złożone, nieparzystopierzaste liście z ogonkiem 3 cm, o całkowitej długości do 15 cm. Liście składają się z 9-17 podłużnie owalnych listków o końcach ostro piłkowanych, o długości 5 cm. Liście po roztarciu pachną gorzkimi migdałami. Matowo-zielone latem, przybierają na jesieni barwę złotożółtą do czerwono-żółtej.
Kwiaty. Białe kwiaty tworzą wzniesione, rozpostarte baldachy.
Owoce. Małe, kuliste, czerwone, pomarańczowe, koralowe owoce zawierające trzy nasiona i są zebrane w grona. Owoce jadalne o gorzkawym smaku.

Pochodzenie: Drzewo rodzime. Europa.

Jarzębina liścieJarzębina owoce
Jarzębina: liście i owoce

Rozmaitości: Najstarszy jarząb pospolity rośnie w Lubiniu gm. Świnoujście, dawne woj. szczecińskie. Wiek drzewa oblicza się na 135 lat, obwód 183 cm, pierśnica 58 cm, a wysokość drzewa 15 m.
Owoce przerabia się na alkohol - jarzębiak bądź na przetwory. Drewno nadaje się na materiał tokarski.

Drzewa podobne: Liście ma bardzo podobne do mniej znanego u nas jarzębu dalekowschodniego. Z popularnych u nas drzew jest nie do pomylenia.

Jarzębina - pokrój drzewJarzębina jesienią
Jarzębina: pokrój drzewa i liście jesienią

Lokalizacja zdjęć: Żyrardów okolice ul. Struga i Reymonta, osiedla Wschód i Zatorze.

Nazwa angielska: Rowan.


- Zdjęcia jarzębiny -




Jarząb szwedzki (Sorbus intermedia) Gatunek rodzimy

Jarząb szwedzki pąk kwiatowyJarząb szwedzki kwiat
Jarząb szwedzki: pąk kwiatowy i kwiat

Cechy drzewa: Jarząb szwedzki to drzewo do 20 metrów wysokości o szerokiej koronie.

Liście. Liście ciemnozielone do 10 cm długości, pojedyncze, eliptyczne lub odwrotnie jajowate, pierzasto klapowane. Klapy tępe, nieregularnie piłkowane.
Kwiaty Kwiatostany pojawiają się w maju, mają do 10 cm szerokości.
Owoce Owoce pomarańczowoczerwone elipsoidalne, 12 mm szerokości.

Pochodzenie: Drzewo rodzime, Europa Północna.

Rozmaitości: Najstarszy jarząb szwedzki rośnie w Salino - wieś, gm. Gniewowo, dawne woj. gdańskie. Liczy około 205 lat, na wysokości 0,5 m od ziemi ma obwód 440 cm i średnicę 140 cm, a wysokość zaledwie 9,5 m. Objęty jest całkowitą ochroną.

Jarząb szwedzki owoceJarząb szwedzki jesienią
Jarząb szwedzki: owoce i gałązka jesienią

Drzewa podobne: Z daleka, dla początkującego przyrodnika, może przypominać jarząb mączny.

Lokalizacja zdjęć: Żyrardów osiedle Kościuszki, okolice dworca PKP, osiedle Wschód.

Nazwa angielska: Swedish whitebeam.


- Zdjęcia jarzębu szwedzkiego -




Jarząb strona 2

- Drzewa Polski - Atlas drzew -