Kasztanowiec - rodzina kasztanowate

Gatunki kasztanowca: znamy 25 gatunków tych drzew, w tym powszechny u nas kasztanowiec zwyczajny (Aesculus hippocastanum) oraz często spotykany kasztanowiec czerwony (Aesculus carnea).

Inne rzadziej uprawiane w naszych parkach i arboretach to: kasztanowiec drobnokwiatowy (Aesculus parviflora), kasztanowiec gładki (Aesculus glabra), kasztanowiec japoński (Aesculus turbinata), kasztanowiec krwisty (Aesculus pavia), kasztanowiec mieszańcowy (Aesculus × hybrida), kasztanowiec plamisty, sinawy (Aesculus x neglecta), kasztanowiec zmienny (Aesculus mutabilis), kasztanowiec żółty (Aesculus flava).


Kasztanowiec zwyczajny, biały (Aesculus hippocastanum)

Kasztanowiec zwyczajny pąkKasztanowiec zwyczajny pąk kwiatowy
Kasztanowiec zwyczajny: pąk i pąk kwiatowy

Cechy drzewa: Kasztanowiec zwyczajny to szybkorosnące drzewo, osiągające wysokość do ok. 30 metrów i średnicę 120 cm. Kora drzew młodych jasnoszara do szarawobrunatnej, później ciemniejsza, spękana na płytki i z grubą korowiną. Pączki zimowe bardzo duże do 3 cm, ciemnobrązowoczerwonawe, bardzo lepkie.

Liście. Liście naprzeciwległe, złożone, dłoniastopierzaste 5-7. listkowe, ogonek zgrubiały u nasady do 20 cm długości. Listki ostro zaostrzone na szczycie, regularnie podwójnie piłkowane do 25 cm długości i 10 cm szerokości. Z wierzchu ciemnozielone od spodu jaśniejsze, nagie. Na jesieni złotożółte do brązowożółtych.
Kwiaty. Kwiaty 5-krotne koloru białego w wielkich, prostych, wiechowatych kwiatostanach w kształcie piramidy do 30 cm wysokości. Płatki okrągławe, w środku z jasnożółtą, później pomarańczowo- i ciemnoczerwoną plamką. Ponad koroną wystaje 5-9 pręcików.
Kwitnienie. Kasztanowce kwitną w pierwszej dekadzie maja, najczęściej równolegle z rozpoczynającymi się w Polsce maturami.
Owoce. Zalążnia przekształca się w 5-7 cm zieloną torebkę z kolcami, która odpada na zimę i uwalnia 1 lub 2 brązowawe nasiona. Nasiona lśniące, czerwono-brązowe, niejadalne i lekko trujące na surowo.

Pochodzenie: Półwysep Bałkański, Azja Mniejsza.

Kasztanowiec zwyczajny kwiatostanKasztanowiec zwyczajny kwiat
Kasztanowiec zwyczajny: kwiatostan i kwiat

Rozmaitości: W Polsce żyją drzewa kasztanowca białego przekraczające 200 lat. Wg Pacyniaka najstarszy kasztanowiec zwyczajny liczy sobie 233 lata, rośnie w Lubiniu gmina Krzywiń - dawne woj. leszczyńskie. Ma on obwód 501 cm, pierśnicę 159,5 cm i wysokość 26 metrów. Spotykane są w Polsce egzemplarze wyższe niż 30 metrów i o większym obwodzie - powyżej 600 cm.

Kasztanowiec ma właściwości toksyczne, od dawna stosowano go w Turcji do leczenia kaszlu u koni. Dlatego w języku angielskim i rosyjskim nazywany jest "końskim kasztanem". Owoce kasztanowca w lesie służą jako karma dla zwierzyny, zwłaszcza płowej. W medycynie ludowej papka kasztanowa była stosowana zewnętrznie jako środek przeciw hemoroidom.

Kasztanowiec zwyczajny liśćKasztanowiec zwyczajny owoce
Kasztanowiec zwyczajny: liść i kolczaste owoce

Kasztanowiec wzmacnia naczynka. Surowcem do produkcji leków i kosmetyków są liście, kwiaty i owoce. odkryto w nich escynę, która potrafi uszczelniać ściany naczyń krwionośnych i zmniejszać obrzęki. Ekstrakt z kasztanowca pobudza mikrokrążenie, usuwa nadmiar wody nagromadzonej w tkankach, działa drenująco.

Jedne z pierwszych kasztanowców białych trafiły do Polski w 1587 roku. Zostały posadzone w Łobzowie pod Krakowem. Pochodziły z Austrii. To tam rozpoczęto ich uprawę w Europie w 1576 dokąd kasztanowiec zwyczajny został sprowadzony do ogrodów cesarza Maksymiliana II ze Stambułu.

Kasztanowiec zwyczajny szrotówekKasztanowiec zwyczajny kasztan
Kasztanowiec zwyczajny: atak szkodnika szrotówka i kasztany w łupinach

Drzewa podobne: Kasztanowiec zwyczajny jest dość łatwy do identyfikacji. Palczaste liście, białawe kwiatostany i owoce w kolczasych łupinach znają wszyscy. Inne gatunki kasztanowców różnią się liśćmi, kwiatami i owocami.

Lokalizacja zdjęć: Żyrardów al. Partyzantów, okolice szkoły podstawowej numer 4, cmentarz, os. Wschów, Eko Park.

Odmiany kasztanowca zwyczajnego: Do najczęściej spotykanych odmian kasztanowca zwyczajnego należą 'Baumannii' - pełnokwiatowa, 'Laciniata' - o powcinanych i postrzępionych liściach, 'Memmingeri' - o jaśniejszych liściach, 'Pyramidalis' - o kulistej bądź jajowatej koronie i 'Umbraculifera' - niższe drzewo o parasolowatej koronie.


- Zdjęcia kasztanowca zwyczajnego -




Kasztanowiec zwyczajny odmiana 'Baumannii' (Aesculus hippocastanum 'Baumannii')

Kasztanowiec zwyczajny - odmiana 'Baumannii'Kasztanowiec zwyczajny - odmiana 'Baumannii'
Kasztanowiec zwyczajny 'Baumannii'

Odmiana 'Baumannii' to tzw. odmiana pełnokwiatowa. Kwitnienie rozpoczyna ok. tygodnia do 10 dni później. Drzewa nie wydają kasztanów - nie zawiązują owoców. Idealne drzewo do nasadzeń w miejscach, gdzie owoce nie są mile widziane i mogłyby być niebezpieczne - np. place zabaw i tereny przyszpitalne.


Lokalizacja zdjęć: Zdjęcia pochodzą z AQUA parku, EKO parku i parku Partyzantów w Żyrardowie oraz skweru Pawełka w Warszawie.


- -




Kasztanowiec czerwony (Aesculus carnea)

Kasztanowiec czerwony pąkKasztanowiec czerwony pąk kwiatowy
Kasztanowiec czerwony: pąk i pąk kwiatowy

Cechy drzewa: Kasztanowiec czerwony ma mniej płytkowatą i szarawą korę. Jest niższym i mniej potęznym drzewem niż kasztanowiec zwyczajny.

Liście. Liście delikatniejsze w aspekcie unerwienia i grubiej piłkowane. Nieco mniejsze i sztywniejsze. Barwa zieleni liści o ton ciemniejsza.
Kwiaty. Kwitnie mniej obficie ale równie urokliwie. Kwiaty purpurowoczerwone.
Owoce. Owoc nieco mniejszy i prawie bez kolców. Kolor łupiny szaro-brązowy. Nasiona - kasztany - dużo większe i bardziej lśniące od kasztanów kasztanowca zwyczajnego. Najczęściej występują pojedynczo w łupinie.

Pochodzenie: Jest to hodowlana krzyżówka kasztanowca zwyczajnego z kasztanowcem krwistym. Powstała w Niemczech w XIX wieku.

Kasztanowiec czerwony liśćKasztanowiec czerwony kwitnienie
Kasztanowiec czerwony: liść i kwiatostan

Rozmaitości: Bardziej wrażliwy na mróz i przymrozki od kasztanowca zwyczajnego. Kwitnie ok. 2 tygodnie później. Również bez większych problemów rozmnaża się z nasion. Wymaga nieco bardziej żyznych gleb. Często atakowany przez mączniaka. Raczej odporny na szrotówka kasztanowcowiaczka.

Kasztanowiec czerwony kwiatyKasztanowiec czerwony owoce
Kasztanowiec czerwony: kwiaty i owoc

Drzewa podobne: Kasztanowiec czerwony jest dość łatwy do identyfikacji, nawet w okresie poza kwitnieniem. Wszystkie gatunki kasztanowców różnią się liśćmi, kwiatami i owocami. Spostrzegawcze oko botanika dostrzeże też różnice w samych pąkach i korowinie.

Lokalizacja zdjęć: Żyrardów ul. Kościuszki, park Dittricha, okolice Kolibra, przy szkole specjalnej nr 5.


- Zdjęcia kasztanowca czerwonego -




Kasztanowiec żółty (Aesculus flava, octandra)

Kasztanowiec żółty pąkKasztanowiec żółty pąk kwiatowy
Kasztanowiec żółty: pąk i pąk kwiatowy

Cechy drzewa: Kasztanowiec żółty to drzewo o wysokości do 27 metrów w swojej ojczyźnie. U nas rośnie do 12 metrów. Pień ciemnobrązowy, u starszych okazów delikatnie popękany. Gałęzie lekko zwisające.

Liście. Liście węższe i bardziej błyszczące od liści kasztanowca zwyczajnego. Jesienią liście przebarwiają się na intensywny żółty kolor i szybko opadają.
Kwiaty. Kwiaty drobne, jasnożółte zebrane w grona do 15 cm długości. Dużo mniej okazałe od kwiatów dwóch powyższych kasztanowców.
Owoce. Owoce gładkie, z początku zielone, następnie brązowawe, bez kolców, kształtem przypominają małe gruszki. W łupinie mieści się po 2 do 4 małych kasztanów.

Pochodzenie: Wschodnie stany Stanów Zjednoczonych.

Kasztanowiec żółty kwiatostanyKasztanowiec żółty kwiat
Kasztanowiec żółty: kwiatostany i kwiaty

Rozmaitości: Kasztanowiec żółty kwitnie kilka tygodni później od kasztanowca białego. Jest bardziej wrażliwy na mrozy. Wykazuje większą odporność na choroby niż pozostałe popularne u nas kasztanowce. Warty szerszego rozpowszechnienia w Polsce. Z kasztanowcem gładkim tworzy mieszańca - kasztanowiec marylandzki (Aesculus ×marylandica).

Kasztanowiec żółty liśćKasztanowiec żółty owoc
Kasztanowiec żółty: liść i owoc

Drzewa podobne: Trudny do identyfikacji i rozróżnienia od pozostałych kasztanowców w okresie bez kwiatów i owoców. Duże różnice są w liściach kasztanowców, co dobrze widać na zdjęciach.

Lokalizacja zdjęć: Ogród Botaniczny w Warszawie, Arboretum w Rogowie i w Powsinie.


- Zdjęcia kasztanowca żółtego -




Kasztanowce strona druga »


- Drzewa Polski - Atlas drzew -