Dereń - rodzina dereniowate

Gatunki derenia: 40 gatunków na świecie, w Polsce występują tylko dwa gatunki: dereń jadalny i dereń świdwa.

Pozostałe znane derenie, spotykane w przydomowych ogródkach i arboretach, to dereń biały, dereń skrętolistny, dereń drzewiasty (dereń pagodowy), dereń kwiecisty, dereń kousa, dereń japoński i dereń rozłogowy.


Dereń właściwy, jadalny (Cornus mas)

Dereń jadalny pęd z pąkamiDereń jadalny pąk kwiatowy
Dereń jadalny: pęd i pąki drzewa

Cechy drzewa: Dereń właściwy (dereń jadalny) to niskie drzewo o szerokiej koronie. Dorasta najczęściej do 5-6 metrów wysokości. Częsty gość naszych starych parków. Bardzo często sadzony w ogrodach działkowych.

Liście. Liście zielone, jajowato-eliptyczne, długości do 10 cm, na wierzchołku zaostrzone, nakrzyżległe. Unerwienie od ogonka do wierzchołka niemal równoległe. Na jesieni liście przebarwiają się na kolor czerwony i brązowo-czerwony.
Kwiaty. Kwiaty drobne koloru żółtego, wręcz złotego, ukazują się przed rozwojem liści.
Kwitnienie Dereń jadalny kwitnie pod koniec marca, a czasami nawet wcześniej. To jedno z najwcześniej kwitnących u nas drzew.
Owoce. Owoce początkowo zielone, potem ciemnoczerwone, elipsoidalne do 2,5 cm długości, zawierają twardą pestkę. Jadalne i smaczne.

Dereń jadalny gałązka z liśćmiDereń jadalny kwiat
Dereń jadalny: liście i kwiat

Pochodzenie: Pd-Wsch Europa, Kaukaz, Azja Mniejsza.

Rozmaitości: Dereń posiada bardzo twarde drewno. Jest całkowicie wytrzymały na mrozy i na suszę. Owoce można używać na przetwory i nalewki, gdyż po dojrzeniu są słodkie i smaczne. Można je spożywać na surowo.

Przepis na dereniówkę, czyli nalewkę z derenia jadalnego jest następujący:
W zależności od dostępności owoców i możliwości finansowych przygotowujemy odpowiednią ilość produktów, w takich proporcjach:

  • 1 kg dojrzałych, zdrowych owoców derenia,
  • 1/2 l czystej wódki i 1/4 l spirytusu,
  • 200 dag cukru.

Dereń jadalny owoceCukru może być mniej lub nieco więcej w zależności czy preferujecie bardziej czy mniej słodkie nalewki. Ja optuję za mniej - wtedy będzie bardziej wyczuwalny aromat owoców. Owoce derenia myjemy pod bieżącą wodą. Następnie każdy owoc przekłuwamy drewnianą wykałaczką, ale nie igłą (dereń nie lubi kontaktu z metalem), wrzucamy do dużego słoja lub gąsiora, zasypujemy warstwami cukrem i odstawiamy na noc (moja praktyka wykazała, że przekuwanie nie jest konieczne - jak macie dużo dojrzałych owoców to zajęłoby to strasznie dużo czasu). Następnego dnia zalewamy owoce alkoholem (generalnie owoce powinny pływać w dodanym alkoholu - nie mogą wystawać) i odstawiamy na 2-3 miesiące czasu.

Jak nalewka postoi to następnie odstałą ciecz filtrujemy przez gazę lub w inny dostępny sposób. Przelewamy do butelek (najlepiej z ciemnego szkła) i szczelnie zamykamy nakrętką lub korkiem. Odstawiamy płyn na okres 3-6 miesięcy, aby nalewka dojrzała i nabrała intensywnej barwy. Pozostałe owoce w słoju można jeszcze zalać samą wódką i zlać po 3-6 miesiącach, jako drugą wersję nalewki. Całość 2 gotowych nalewek można też łączyć do jednej dekoracyjnej butelki. Gotowe. Smacznego.

Dereniówka
Dereniówka - nalewka z derenia

Drzewa podobne: Charakterystyczne unerwienie liści i owoce dość łatwo pozwalają na identyfikację tego derenia.

Dereń jadalny owocDereń jadalny liście jesienią
Dereń jadalny: owoc i gałązka jesienią

Lokalizacja zdjęć: Arboretum w Rogowie, Żyrardów - park Wyspiańskiego przy Szkole Podstawowej nr 4, ogródek autora.



- Zdjęcia derenia właściwego (jadalnego) -



Dereń kousa (Cornus kousa)

Dereń kousa pąkDereń kousa kwiat
Dereń kousa: pąk i kwiat

Cechy drzewa: Dereń kousa to małe drzewo do 7-8 metrów wysokości. W Polsce przeważnie niższe, do 4 - 6 metrów.

Liście. Liście ciemnozielone, długości 5-8 cm, szerokoeliptyczne lub koliste, na wierzchołkach krótko zaostrzone, nakrzyżległe. Jesienią liście przybierają barwę jaskrawoczerwoną.
Kwiaty. Piękne kwiaty osadzone na długich szypułkach posiadają cztery białe (u niektórych odmian różowawe) płatkowate podsadki. Generalnie uroda jego kwiatów to nic innego, jak jego liście podsadkowe przypominające płatki kwiatów, które otaczają mniej dekoracyjne kwiatostany.
Kwitnienie. Okres kwitnienia derenia kousa to koniec maja i początek czerwca.
Owoce. Czerwone owoce bardzo przypominają połączenie maliny i truskawki, ale bez szypułek. Owoce osadzone są na długich, chudych, zielonych ogonkach. Podobno smaczne i jadalne (literatura nie jest jednak zgodna w tej kwestii - spotyka się opisy świadczące o tym, że owoce są niejadalne, ale nietrujące).

Dereń kousa gałązka z owocamiDereń kousa kwiaty
Dereń kousa: gałązka i kwitnienie drzewa

Pochodzenie: Japonia, Korea, Chiny.

Rozmaitości: Dereń ten jest dość wytrzymały na mrozy, ale wrażliwy na suszę. Jednakże młode okazy mogą przemarzać w czasie bardzo ostrych mrozów - zaleca się ich przykrywanie na zimę. Spotykane w szkółkach odmiany derenia kousa posiadają podsadki kolorów od białego, po ecrue, beżowy i różowy.

Dereń kousa owocDereń kousa jesienne przebarwienia
Dereń kousa: owoc i jesienne przebarwienia

Drzewa podobne: W zasadzie liście podobne są do naszego derenia jadalnego, może nieco większe. Jednak pąki, kwiaty i owoce mają już zupełnie różne. Inaczej też przebarwiają się te drzewa jesienią.

Lokalizacja zdjęć: Arboretum w Rogowie, arboretum w Powsinie, Dobrzyca, ogródek autora.



- Zdjęcia derenia kousa -



Dereń skrętolistny, naprzemianlistny (Cornus alternifolia)

Dereń skrętolistny - kwiatDereń skrętolistny kwitnienie
Dereń skrętolistny: kwitnienie

Cechy drzewa: Dereń skrętolistny to małe drzewko do kilku metrów wysokości. Czasami rośnie w formie krzewu. Pokrój bardzo charakterystyczny i oryginalny - gałęzie są rozpostarte piętrowo - poziomo w przypadku dereni rosnących na słońcu i skośnie u pozostałych. Całość przypomina dalekowschodnie budynki - pagody.

Liście. Liście jego rosną skrętolegle. Z wiechu żywo-zielone, spodem dużo jaśniejsze. Liście zachwycają jesienią gamą barw pomarańczowych, czerwonych, fioletowych i brązowych tworząc niepowtarzalny widok. Jeden z najładniejszych dereni w aspekcie jesiennego kolorytu liści. Zimą jest również ozdobny, a to za sprawą jaskrawoczerwonych pędów - nie mniej czerwonych, jak u popularnego u nas derenia białego.
Kwiaty. Kwiaty to wzniesione ku górze 7-centymetrowe baldachy zawierające białokremowe, pachnące kwiatuszki.
Kwitnienie. Kwitnie w czerwcu.
Owoce. Owoce granatowoczarne, pojawiają się na gałązkach jesienią. Po ich opadnięciu pozostają na drzewach czerwone szypułki.

Dereń skrętolistny - liśćDereń skrętolistny spód liścia
Dereń skrętolistny: liść z wierzchu i od spodu

Pochodzenie: Wschodnia część USA i Kanady.

Rozmaitości: Wytrzymały na mrozy gatunek. Preferuje mokre gleby. Dereń skrętolistny może rosnąć w cieniu, co jednakże ma wpływ na mniejszą intensywność jesiennych przebarwień liści i słabsze kwitnienie. Angielska nazwa tego derenia to Pagoda dogwood, czyli dereń pagodowy.

Dereń skrętolistny - pokrójDereń skrętolistny gałązka jesienią
Dereń skrętolistny: pokrój drzewa i gałązka jesienią

Drzewa podobne: Dereń skrętolistny ma dość charakterystyczny, pagodowy pokrój, co stanowi dobrą cechę do identyfikacji drzewa, chociaż może być mylony z dereniem kwiecistym i dereniem drzewiastym, który nomen omen w Polsce zwany jest czasami dereniem pagodowym. Nie ma lekko z tym nazewnictwem drzew.

Lokalizacja zdjęć: Arboretum w Rogowie, arboretum w Powsinie.



- -




Dereń strona następna


- Drzewa Polski - Atlas drzew -