Kłęk - rodzina bobowate

Gatunki kłęku: na świecie znane jest 6 gatunków, w Polsce w parkach i arboretach spotykany jest tylko kłęk kanadyjski (Gymnocladus dioicus).

Pozostałe gatunki kłęku występują tylko we wschodniej i południowo-wschodniej Azji.


Kłęk kanadyjski, kłęk amerykański (Gymnocladus dioicus)

Kłęk kanadyjski - pokrój drzewaKłęk kanadyjski - pierwsze liście
Kłęk kanadyjski: pokrój drzewa i pierwsze liście

Cechy drzewa: Kłęk kanadyjski to drzewo wysokości do 30 metrów, o szerokiej, luźnej koronie. U nas dużo niżej i zwykle nie przekracza 20 metrów. Przez wielu badaczy zwany bywa też kłękiem amerykańskim. Pień pokryty grubą, głęboko spękaną korowiną. Wydaje odrośla korzeniowe. Pędy grube, sztywne, jednoroczne pokryte niebieskawym, woskowym nalotem, w młodości owłosione, w zimie białawe, z dużymi bliznami liściowymi. Kłęk ma bardzo krótki okres wegetacyjny - od końcówki maja do września. Rośnie przez to tylko 30 cm na sezon.

Liście. Liście bardzo duże, podwójnie pierzaste, długości nawet do 1 metra i szerokości 60 cm, osadzone skrętolegle. Bocznych rozgałęzień osi głównej są 3 pary. Listki jajowate, długości 6-10 cm, całobrzegie. Liście rozwijają się wiosną bardzo późno, zwykle w drugiej połowie maja i mają wówczas barwę czerwonawą. Na jesieni przebarwiają się na cytrynowożółte barwy.
Kwiaty. Kwiaty promieniste, drobne, białawe, niepozorne, zebrane w krótkie, szczytowane wiechy, rozdzielnopłciowe (roślina dwupienna) – oddzielne drzewa męskie i żeńskie. Żeńskie drzewa wytwarzają duże, skórzaste strąki nasion, które zawierają twarde nasiona.
Kwitnienie Kłęki rozkwitają dość późno - na początku czerwca.
Owoce. Strąki grube, brązowe, długości do 25 cm, wypełnione między nasionami słodkawym, galaretowatym miąższem. Nasiona duże, średnicy do 2,5 cm, twarde, dojrzewają w październiku. Strąki wiszą na drzewie przez całą zimę aż do wiosny. Rzadziej spotyka się kłęki żeńskie, wydające owoce, niż okazy męskie.

Kłęk kanadyjski - pierwsze liścieKłęk kanadyjski - kora
Kłęk kanadyjski: pierwsze liście i kora drzewa

Pochodzenie: Środkowa i Wschodnia Ameryka Północna. Występujące od Oklahomy po Nowy Jork i od Tennessee po Minnesotę i południowe Ontario.

Rozmaitości: Kłęk kanadyjski rośnie na żyznych, wilgotnych glebach, razem z wieloma innymi drzewami liściastymi. Kłęk ten jest drzewem wolno rosnącym. W Europie uprawiany od początku XVIII w. U nas również spotykany w starych parkach. Wytrzymały na niskie temperatury - dorosłe drzewa przetrzymywały mrozy poniżej –30 C, mało wymagający w stosunku do gleby, lecz najlepiej rośnie na glebach żyznych, gliniastych i gliniasto-piaszczystych, dostatecznie wilgotnych. Kłęk jest wytrzymały na dłuższe okresy suszy. Nie atakują go szkodniki, zazwyczaj na nic też nie choruje. Drzewo urokliwe i bardzo oryginalne, o charakterystycznej, luźno ugałęzionej koronie, a jesienią pięknie przebarwiających się liściach. Ze względu na duże rozmiary nadaje się głównie do parków i dużych ogrodów. Sadzić należy go pojedynczo w miejscach eksponowanych, np. na dużych powierzchniach trawników, przed budynkami, itp.

Kłęk kanadyjski - pąk kwiatowyKłęk kanadyjski - kwiat
Kłęk kanadyjski: pąk kwiatowy i kwiat

Rozmnaża się z nasion oraz przez odrośla korzeniowe. Drzewo jest dość łatwe w uprawie z nasion – nasiona wymagają jedynie skaryfikacji, aby przeniknąć przez twardą łupinę nasienną. Nasiona przed wysiewem należy parzyć lub mechanicznie uszkodzić twardą okrywę i moczyć w wodzie aż napęcznieją. Przed wysiewem zaleca się także traktowanie nasion kwasem siarkowym przez 1-2 godziny. Następnie nasiona kiełkują łatwo, bez konieczności przeprowadzania innych zabiegów.

Amerykanie zwą go Kentucky coffeetree - pierwsi osadnicy w stanie Kentucky prażyli nasiona kłęków i sporządzali z nich napój podobny do dzisiejszej kawy. Do uprawy w Europie został wprowadzony przed 1748 rokiem do Wielkiej Brytanii. Aktualnie kłęków w Ameryce Północnej jest coraz mniej. Na jego wyniszczenie na obszarze naturalnym złożyły się rozmaite czynniki. Duże szkody spowodowały np. odchody kormoranów, które powodują zamieranie tych drzew.

Do rozwoju i zasadzeń kłęków przyczynili się Indianie. Używali oni dużych nasion drzewa do różnych gier, a gdy były one gubione, to później wyrastały z nich nowe drzewa.

Drewno kłęka jest twarde, ale niestety dość kruche, co powoduje łamanie się grubych konarów i gałęzi przy silnych podmuchach wiatru. Nie zaleca się sadzenia kłęków przy brzegach ulic i w miejscach, gdzie mogą stanowić zagrożenie przygniecenia osób czy mienia (parkingi).

Kłęk wymieniony jako gatunek wrażliwy na Czerwonej Liście Gatunków Zagrożonych IUCN. Niektórzy uważają, że w czasach starożytnych nasiona kłęku były rozprowadzane przez wymarłą już faunę, taką jak mamuty i leniwce naziemne. Ze względu na brak skutecznego sposobu dystrybucji nasion w obecnym środowisku drzewo zostało opisane, jako zmierzające w stronę wyginięcia.

Kłęk kanadyjski - liśćKłęk kanadyjski - jesienne liście
Kłęk kanadyjski: liście drzewa i jesienne przebarwienia

Drzewa podobne: Można go pomylić z drzewami posiadającymi duże, złożone liście. Dokładniejsza obserwacja i to, że liście są podwójnie pierzaste, powinny ułatwić identyfikację kłęku. Kwiaty i owoce tego drzewa są wyjątowe, co ułatwia identyfikację.

Lokalizacja zdjęć: Arboretum w Powsinie, park Łazienki w Warszawie, park przy SGGW. Ogród Botaniczny w Łodzi.

Nazwa angielska: Kentucky coffeetree.



- Zdjęcia kłęku kanadyjskiego -




- Drzewa Polski - Atlas drzew -