Wiąz - rodzina wiązowate

Gatunki wiązu: znamy ok. 30 gatunków drzew lub krzewów występujących w strefie umiarkowanej półkuli północnej. W Polsce w stanie naturalnym rosną 3 gatunki, z których wiąz szypułkowy (Ulmus leavis), znany również pod nazwą limak jest najpospolitszy i osiąga największe rozmiary.

Następne według częstotliwości wystepowania to wiąz górski (Ulmus glabra), brzost, czyli wiąz polny (Ulmus minor) oraz wiąz holenderski (Ulmus × hollandica), który jest naturalnym mieszańcem wiązu polnego i wiązu górskiego.

Do rzadkości należy u nas wiąz syberyjski (Ulmus pumila) i wiąz drobnolistny (Ulmus parvifolia).


Wiąz szypułkowy, limak (Ulmus leavis)

Wiąz szypułkowy kwiatyWiąz szypułkowy kwiaty
Wiąz szypułkowy: kwiaty

Cechy drzewa: Wiąz szypułkowy to drzewo o wysokości do 30 - 40 metrów. U nas zazwyczaj niższe. Pokrój dostojny, korona szeroka, kopulasta. Kora dość charakterystyczna, brunatna, delikatnie żłobiona. Pędy szczeciniasto owłosione. Pąki z dwubarwnymi łuskami o ciemniejszych brzegach.

Liście. Liście eliptyczne, długości do 15 cm, podwójnie piłkowane z charakterystyczną asymetryczną podstawą blaszki. Wierzchołek zaostrzony. Ogonki liściowe krótkie. Jesienią wiąz szypułkowy przebarwia się na żółte, a czasami na czerwonawe tony.
Kwiaty. Kwiaty niepozorne, zebrane zwykle w pęczki, wiatropylne, zwisają na cienkich szypułkach.
Owoce. Owocem jest mały orzeszek otoczony błonkowatym skrzydełkiem, zwisający na 2 cm cienkich szypułkach. Owoce zebrane są po kilka sztuk w pęku. Owoce zawierają w centralnej części orzeszki, a po brzegach malutkie rzęski.

Pochodzenie: Europa Środkowa i Wschodnia.

Wiąz szypułkowy spód liściaWiąz szypułkowy owoce
Wiąz szypułkowy: spód liścia i owoce

Rozmaitości: Najstarszy wiąz szypułkowy w Polsce rośnie w Komorowie gm. Gubin dawne woj. zielonogórskie; ma on 460 lat, jego obwód wynosi 930 cm, średnica pierśnicy 282 cm i wysokość 19 metrów (stan na 2011 rok). Wiąz szypułkowy zawdzięcza nazwę długim szypułkom na których umieszczone są jego owoce.

Wiąz szypułkowy liście jesieniąWiąz szypułkowy jesienią
Wiąz szypułkowy: liście jesienią

Drzewa podobne: Wszystkie wiązy są w miarę do siebie podobne i dość trudno je rozróżnić. Wiąz górski ma największe liście z charakterystyczną szorstką górną powierzchnią (wiąz szypułkowy także czasami ma szorstką wierzchnią stronę liścia - nie jest to cecha wyjątkowa) i raczej nieasymetryczne liście oraz największe owoce na bardzo krótkich szypułkach. Wiąz polny ma bardziej wydłużone mniejsze, liście posiadające dłuższy ogonek, a owoce bez szypułek. Różnica jest też w umiejscowieniu nasionka w owocowym orzeszku.

Lokalizacja zdjęć: Park Wyspiańskiego przy rzece Pisi, róg de Girarda i Jedności Robotniczej w Żyrardowie. Nowe Kozłowice. Arboretum w Rogowie.


- Zdjęcia wiązu szypułkowego -




Wiąz górski (Ulmus glabra)

Wiąz górski gałązkaWiąz górski spód liścia
Wiąz górski: gałązka i spód liścia

Cechy drzewa: Wiąz górski to drzewo do 40 metrów o wysokiej koronie. U nas często dużo niższe. Korona szeroka, kopulasta. Kora brunatna, bruzdowana.

Liście. Liście ułożone skrętolegle, wiszą na krótkich ogonkach, u nasady asymetryczne. Są podwójnie piłkowane z ząbkami skierowanymi ku przodowi. Wierzchnia strona liścia szorstka, wręcz ostra w dotyku, niczym papier ścierny. Mają 10–16 cm długości (największe liście z pośród wszystkich wiązów) i smukły wierzchołek. Część liści posiada dwa wierzchołki. Ogonek liściowy krótki.
Kwiaty. Kwiaty bardzo niepozorne. Wiąz ten kwitnie na długo przed rozwojem liści.
Owoce. Owocem są orzeszki do 2 cm szerokości otoczone błonkowatymi skrzydełkami.

Pochodzenie: Europa, Krym, Kaukaz, Azja Mniejsza.

Wiąz górski liścieWiąz górski owoce
Wiąz górski: liście i owoce

Rozmaitości: Obecnie najokazalszy wiąz górski rośnie w Suchej Beskidzkiej, mający w 2016 roku 270 lat, zwany Brzostem Sobieskiego, o obwodzie 528 cm (stan na 2014 rok).

Coraz trudniej go spotkać w Polsce. Przyczyną jest porażenie infekcją grzybową przenoszoną przez owada ogłodka wiązowca.

Spotykany w szkółkach w ozdobnych odmianach:
'Camperdownii' z parasolowatą koroną z wszystkimi gałęziami silnie przewisającymi, opadającymi do ziemi.
'Pendula' z konarami bocznymi szeroko rozpostartymi, a tylko na końcach przewisającymi.

Drzewa podobne: Dość łatwo go rozróżnić po podwójnych wierzchołkach liściowych. Nie wszystkie jego liście jednak posiadają takie podwójne wierzchołki.

Lokalizacja zdjęć: Park Kaskada, skwer przy Lindleya w Warszawie.


- -




Wiąz polny (Ulmus minor)

Wiąz polny kora i pędyWiąz polny pąk
Wiąz polny: kora i pędy oraz pąk drzewa

Cechy drzewa: Wiąz polny to drzewo do 20 metrów wysokości. Częściej dużo niższe. Korona wąska i cylindryczna. Kora tafelkowato spękana. Pędy nagie, jasnobrązowe z korkowymi naroślami, podobnie jak u ambrowca balsamiczneego. Wydaje liczne odrośla korzeniowe.

Liście. Liście odwrotnie jajowate bądź eliptyczne, małe do 10 cm długości. Wierzchnia strona gładka i błyszcząca. Spodem posiadają włoski w kącikach nerwów. Brzeg podwójnie, delikatnie piłkowany. U nasady widoczna asymetria. Ogonki liściowe 1-1,5 cm.
Kwiaty. Kwiaty rosną na krótkich szypułkach w gęstych pęczkach.
Kwitnienie. Kwitnie na przełomie marca i kwietnia.
Owoce. Owoce eliptyczne z nasieniem osadzonym w pobliżu szczytowego wycięcia - nigdy nie w centrum.

Pochodzenie: Europa Środkowa i Południowa, Kaukaz, Azja Mniejsza, Afryka Północna.

Wiąz polny gałązka z liściamiWiąz polny liść
Wiąz polny: gałązka z liściami

Rozmaitości: Okazy drzewiaste są rzadkością. Częściej spotykany w formie dużych krzewów. Wiąż polny został bardzo zniszczony kilkanaście lat temu przez holenderską chorobę wiązów i jest na nią najmniej wytrzymały.

Drzewa podobne: Trudno go spotkać w terenie, zidentyfikować i odróżnić od innych wiązów. Podobny do wiązu syberyjskiego.

Lokalizacja zdjęć: Park Dittricha w Żyrardowie.


- -




Wiązy - strona 2


- Drzewa Polski - Atlas drzew -