Cechy drzewa:
Buk zwyczajny to drzewo wysokości do 30-40 metrów. Pień prosty, a u starszych gatunków z grubymi żebrami. Kora cienka, gładka, jasnoszara, dość charakterystyczna. Nigdy się nie łuszczy i nie doznaje spękań ani bruzd. Korona początkowo smukła, potem z wiekiem szeroka, kopulasta, rozwinięta. Konary u starszych drzew potężne i stromo wzniesione. Pąki wąskie i zaostrzone, karmazynowe z dużą liczbą łusek.
Liście. Liście buka są owalne lub eliptyczne, skrętoległe długości 10-15 cm. Początkowo intensywnie zielone, potem delikatnie ciemno-zielone. Takie jakby polakierowane, lekko błyszczące, sztywnawe. Ogonek liściowy krótki i nieco owłosiony.
Kwitnienie. Buk pospolity kwitnie na początku maja.
Kwiaty. Kwiaty męskie zebrane w pęczki zwisające na długich osadkach. Składają się z 10–15 pręcików i krótkiego czerwonobrunatnego okwiatu w kształcie rurki. Kwiaty żeńskie zebrane po dwa, otoczone czteroklapową okrywą, która w miarę dojrzewania drewnieje tworząc tzw. miseczkę.
Owoce. Owocem jest tzw. bukiew - orzeszek, zdrewniała torebka. Po dojrzeniu otwiera się 4 klapami uwalniając jeden lub dwa trójkanciaste orzeszki koloru brązowawego.
Pochodzenie: Środkowa i Zachodnia Europa.
Rozmaitości:
Buk ma dość duże wymagania wobec wilgotności gleby i czystości powietrza. Preferuje miejsca zacienione. Bardzo popularny w lasach północnej i południowej części kraju. W centrum Polski występuje rzadziej, ale bywa sadzony w parkach i na skwerach (szczególnie jego dekoracyjne odmiany). Buk doskonale nadaje się na żywopłoty, gdyż dobrze znosi przycinanie. Owoce buka to doskonałe pożywienie dla zwierząt leśnych i parkowych.
Drewno bukowe jest twarde, ale łatwe do obróbki. To podstawowy materiał dla budownictwa i stolarstwa. Używany także do wyrobu parkietów i mebli.
Orzeszki bukowe przykryte ściółką bardzo łatwo i szybko wiosną kiełkują. Do rozmnażania buków przyczynia się też zwierzyna (wiewiórki) i ptactwo (sójki).
Buk Sobieskiego ze Świerklan (woj. śląskie, powiat rybnicki) był największym pod względem obwodu jednopniowym okazem tego gatunku w Polsce (732 cm). 14 czerwca 2021 roku drzewo uległo jednak rozłamaniu, a potem zniszczeniu. Najwyższym bukiem pospolitym jest drzewo rosnące na stokach głębokiego parowu w lesie w dolinie potoku Szczepanowskiego w okolicach Dąbrówki Szczepanowskiej niedaleko Tarnowa. Rekordowy buk mierzy ok. 48,6 metra wysokości i jest uznawany za największe drzewo liściaste w Polsce. Jego obwód to 237 centymetrów. Źródło danych.
Drzewa podobne: Amator rozpoznawania drzew często myli buka z grabem. Liście buka są błyszczące i bardziej okrągłe, ciemniejsze, po zwiędnięciu późną jesienią wiszą na drzewie aż do wiosny, grabowe żółkną i szybko opadają. Owoce tych drzew już zupełnie inne.
Lokalizacja zdjęć: Żyrardów park Dittricha, parki w Kołobrzegu i w warszawskich Łazienkach oraz Park Ujazdowski.
Cechy drzewa:
Wysokie drzewo o szerokiej kolumnie. Pokrojem bardzo podobne do buka pospolitego. Liście wiosną intensywnie purpurowoczerwone. Latem purpurowe ale jesienią czerwień blaknie i liście robią się zielonkawe. Orzeszki również purpurowe. Preferuje miejsca nasłonecznione, tak jak inne odmiany buka o barwnych liściach. Zwany bywa także bukiem purpurowolistnym (Fagus 'Atropunicea') lub (Fagus 'Purpurea').
Lokalizacja zdjęć: Park w Żelazowej Woli, Park Saski w Warszawie, park w Radziejowicach.
Cechy drzewa:
Odmiana różniąca się od gatunku tylko liśćmi. Liście wąskie, zatokowo klapowane, mocno powcinane, zwężające się ku wierzchołkowi. Jesienią ładnie przebarwia się na żółto i brązowo. Rośnie do 20 metrów wysokości. Rzadko spotykana odmiana w naszych parkach.
Lokalizacja zdjęć: Arboretum w Rogowie.
Cechy drzewa:
Bardzo dekoracyjna, wręcz malownicza, odmiana o zwisających gałęziach, dotykających aż do samego podłoża. Przyjmuje bardzo ciekawe formy - idealna, jako soliter do dużych ogrodów. Zachwyca w sezonie, jak i w okresach bezlistnych. Dużo szerzej rozrastająca się na boki i dużo niższa od podstawowego gatunku. Spotykana w naszych starych parkach.
Lokalizacja zdjęć: Park Saski i Łazienki w Warszawie.
Cechy drzewa:
Coraz częściej spotykana odmiana w przydomowych ogródkach. Bardzo dekoracyjna - łącząca cechy odmiany purpurowej i zwisającej. Nie tak szeroka jednak jak poprzedniczki.
Lokalizacja zdjęć: Ogródki przydomowe, park w Żelazowej Woli
Cechy drzewa:
Rzadko spotykana odmiana w naszych parkach. Dekoracyjna wiosną - liście początkowo są żółto-zielone, potem jasnozielone. Rośnie nieco wolniej.
Lokalizacja zdjęć: Park Ujazdowski.
Cechy drzewa:
Piękna odmiana spotykana w naszych parkach. Bardzo dekoracyjna - liście błyszczące, purpurowe, na brzegu początkowo różowawe potem kremowe. Jesienią liście bledną i zielenieją.
Lokalizacja zdjęć: Pola Mokotowskie, arboretum w Rogowie, arboteum w Powsinie.
Cechy drzewa:
Rzadkość u nas - częściej spotykany w Czechach. Korona zwarta, liście węższe, wydłużone, głęboko powcinane. Wiosną ciemnoczerowne, potem zielenieją ale nerwy pozostają purpurowe.
Lokalizacja zdjęć: Ogród Botaniczny w Łodzi.